સામાન્ય બજેટ અથવા Union Budget 2025 સરકારના ખર્ચ અને કમાણીના લેખાં-જોખાં છે. જે રીતે આપ દર મહીના માટે આપના ઘરનું બજેટ બનાવો છો કે કેટલી આવક થશે. કેટલો ખર્ચ થશે અને અંતે કેટલી બચત થશે?. શું આપને ખબર છે કે આમ આદમી અને સરકારના Union Budget 2025 માં એક મામૂલી અંતર હોય છે. તે અંતર એ છે કે આપ આપના ઘરનું બજેટ બનાવો છો જ્યારે સરકાર સમગ્ર દેશનું બજેટ બનાવે છે.
બજેટના પ્રકાર
બજેટમાં જણાવવામાં આવે છે કે, કઇ કઇ રીતથી સરકારને આવક થવાની સંભાવના છે. અને કઇ કઇ યોજનાઓની મદદથી તેઓ પૈસાનો વિકાસ યોજનાઓમાં ખર્ચ કરશે. ભારતીય બંધારણના આર્ટિકલ 112માં આવક-જાવકના લેખાજોખા રજૂ કરવાના વિશે લખવામાં આવ્યું છે. બજેટને આપણે અનેક પ્રકારમાં વર્ગીકૃત કરી શકીએ છીએ. જેમ કે, સંતુલિત બજેટ, અસંતુલિત બજેટ, સરપ્લસ બજેટ અથવા ડેફિસિટ બજેટ. તેને આપણે Interim Budget અને Full Budget માં પણ રુપાંતરિત કરી શકીએ છીએ. અન્ય અનેક રીતે પણ જાણકારો અને અર્થશાસ્ત્રીઓ બજેટનું વર્ગીકરણ કરે છે.
સંતુલિત બજેટ શું છે?
જો કોઈ પણ Financial Year માં સરકારની આવક અને ખર્ચના આંકડા બરાબર હોય તો તેને સંતુલિત અથવા બેલેન્સ્ડ બજેટ કહે છે. ઘણા અર્થશાસ્ત્રીઓ સરકાર પાસેથી આવા જ બજેટની આશા રાખતા હોય છે. આ પ્રકારના બજેટથી આર્થિક સ્થિરતા બની રહે છે. સરકાર બિનજરૂરી ખર્ચથી બચે છે.
સરપ્લસ બજેટ શું છે?
જો સરકારના ખર્ચ કરતા તેની આવક વધારે હોય તો તેને સરપ્લસ બજેટ અથવા તો પૂરાંતવાળું બજેટ કહે છે. તેનો અર્થ એવો થયો કે કોઈ એક નાણાકીય વર્ષ દરમિયાન સરકાર જે પણ કંઈ ખર્ચ કરશે તેની સરખામણીમાં કરવેરા અને સોર્સ દ્વારા સરકારને થયેલી આવક વધુ હશે. તેનો અર્થ એવો પણ થયો કે સરકાર જનકલ્યાણના કામો પાછળ જેટલો ખર્ચ કરશે તેનાથી વધુ રકમ તે ટેક્સ દ્વારા એકત્ર કરી લેશે. આ પ્રકારનું બજેટ મોંઘવારી નિયંત્રિત કરવા માટે બનાવવામાં આવે છે અને તેનાથી માંગ ઘટવામાં મદદ મળે છે.
ડેફિસિટ બજેટ શું છે?
જો સરકારનો અનુમાનિત ખર્ચ તેની કમાણી કરતા વધુ રહેવાના લેખાં-જોખાં રજૂ કરવામાં આવે તો તેને ડેફિસિટ બજેટ કહે છે. તેનો અર્થ એવો છે કે, સરકારની ટેક્સ અને અન્ય સ્રોતમાંથી જેટલી આવક થશે, જનકલ્યાણના કામ પર તેના કરતાં વધારે ખર્ચ થશે. ડેફિસિટ બજેટથી માંગ વધારવામાં અને આર્થિક વિકાસમાં તેજી લાવવામાં મદદ મળી શકે છે. ડેફિસિટ બજેટમાં સરકાર ઉધારી કરીને પોતાનો ખર્ચ કવર કરે છે. આર્થિક મંદીના દોરમાં રોજગાર વધારવામાં તે મદદગાર બને છે.
આ પણ વાંચો – Halwa Ceremony: બજેટ પહેલાની એક અનોખી પરંપરા
બજેટ 2025માં ભારતમાં ઘણા મુખ્ય ઉદ્યોગોના માર્ગને આકાર આપવાની ક્ષમતા છે. ત્યારે રેલવે, ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, રિયલ એસ્ટેટ, ઇલેક્ટ્રિક વાહનો, હેલ્થકેર અને ઇન્શ્યોરન્સ ક્ષેત્રોને અપેક્ષિત ફાળવણી અને પૉલિસીના પગલાંથી નોંધપાત્ર રીતે લાભ મળી શકે છે.
